Ülkemizde konut fiyatları hızlı bir şekilde artarken, birçok vatandaş için ev satın almak hayal haline geldi. Peki dünyada kira kontrolleri nasıl yapılıyor ?
Ülkemizde konut fiyatları ve kira tutarlarında son dönemlerde yaşanan artışlar milyonlarca kişinin de ana gündemi haline geldi.
Sözcü'de yer alan habere göre, konut almak isteyen fakat geliri sınırlı olanlar da milyonlarca TL istenen konut ilanlarına bakarak iç geçiriyor.
Merkez Bankası tarafından resmi olarak açıklanan verilere göre konut fiyatları geçtiğimiz Kasım'da önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 50,5 artış gösterdi. Aralık'ta bu oranın daha da yüksek olması bekleniyor.
Yaşanan gelişmelere göre, döviz kurundaki artış ve enflasyonda yaşanan yükseliş sonrasında da konut piyasası çıldırdı.
Büyük kentlerde yeni apartman dairelerinin fiyatları 1 milyon TL'yi geçerken, konut projelerinde de bu fiyatlar bir ay içinde adeta ikiye katlandı. 2 milyon TL'ye satılan evler için 4 milyon TL, 4 milyon TL'ye satılan konutlar için ise 8 milyon TL isteyen müteahhitler fiyat yükselttikçe, emlak piyasasındaki zam dalgası her yere yayıldı.
Konut fiyatlarının ulaşılamaz noktaya gelmesi, kiralık konutların fiyatlarının da yüksek oranda artmasına sebep oldu.
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM)'a göre, satılık konut fiyatındaki yıllık artış oranı Aralık 2021'de mega kent İstanbul’da yüzde 105.6, başkent Ankara’da yüzde 82.1 ve Egenin incisi İzmir’de ise yüzde 76.6 oldu. Açıklanan resmi rakamlara göre, satılık konut metrekare ortalama fiyatları mega kent İstanbul’da 9 bin 642 liraya, başkent Ankara’da 4 bin 400 liraya ve Egenin incisi İzmir’de 7.567 liraya çıktı.
BETAM’a göre, ülke genelinde yıllık ortalama kira artışı da Aralık 2021'de yüzde 68,7’ye ulaştı. Tatilcilerin gözdesi Antalya yüzde 84,8’lik artışla ilk sırada bulunurken, mega kent İstanbul yüzde 80’lik artışla ikinci sırada yer aldı.
DÜNYADA KİRA KONTROLLERİ NASIL YAPILIYOR?
Ücretli çalışanların maaşlarına yapılan zamla kiralara gelen zam arasındaki makasın artması, barınma krizine neden oluyor.
Bunu önleyebilmek için de birçok ülke farklı önlemler alıyor. Son zamanlarda sık sık gündeme gelen kira fiyatlarına müdahale ile ilgili olarak devletlerin de bazı farklı yaklaşımları bulunuyor. Son zamanlarda özellikle Almanya, Çin gibi örneklerde bu müdahaleler de tartışma konusu haline geldi.
Son zamanlarda sık sık gündeme gelen kira fiyatlarına devlet müdahalesinin birkaç farklı çeşidi yer alıyor. Bunlardan bir tanesi, kira kontrolünün en yaygın şekli olan, başlangıçta serbest pazarlığın olduğu, kiracı eve yerleştikten sonra da kira artış miktarında bir sınırın uygulandığı yöntem olarak biliniyor. Aralarında Türkiye'nin de bulunduğu pek çok ülke bu sınırlandırmayı uyguluyor.
Türkiye'nin de aralarında yer aldığı pek çok ülkede kira zam oranı Tüketici Fiyatları Endeksi'ne (TÜFE) göre belirleniyor. Fransa'da da bu oran İnşaat Maliyet Endeksi'ne göre belli oluyor. Bazı ülkelerde de merakla beklenen kira artış oranı devlet tarafından belirleniyor.
Fakat kent merkezlerinde konut piyasasının yükselmesi, bu noktada kiracılar ve konut sahipleri arasında yaşanan gerilimlerin başlıca nedenlerinden oluyor. Bu yöntem, çevrede kiraların arttığı durumlarda ev sahiplerinin yeni kiracı istemesine sebep oluyor.
TAVAN FİYAT KOYAN VAR MI?
Merak edilen yöntemlerden bir diğeri de tavan fiyat sınırlandırması olarak biliniyor. Bu yöntemde devletler maksimum kira ücreti belirliyor ve kiracıları koruyor.
Devlet genel olarak bu uygulamada konutun değeri üzerinden yüzdelik bir oranla kira tavan fiyatı belirlemiş oluyor. Söz konusu bu yöntem daha önce Lüksemburg, Dominik Cumhuriyeti, Hindistan, Jamaika, Tayvan, Suriye ve Kosta Rika'da uygulandı. İsveç'te ve ABD'nin bazı bölgelerinde ise hâlâ söz konusu bu yöntem uygulanıyor.
KİRA FİYATLARI DONDURULUYOR MU?
Merak edilen bir diğer yöntem de kira dondurma. Bu yöntem genel olarak artan kira bedellerine müdahale için yapılıyor. Söz konusu bu yöntemde mevcut kira tutarlarına zam yapılması da yasaklanmış oluyor. Son olarak Almaya Berlin'de eyalet meclisi kararıyla yapılan kira fiyatını dondurma büyük tartışmalara sahne oldu.
Kimi ülkelerse kiralarla ilgili olarak sadece yoksul kesimlerin yaşadığı hanelerle ilgili bazı kira kontrollerine gidiyor. ABD, Çek Cumhuriyeti, Filipinler gibi ülkelerde bu tür uygulamalar yer alıyor.
BERLİN: 2020'de konut krizinin yaşandığı şehirde eyalet meclisi tarafından kira artışının 2025'e kadar dondurulmasına karar verildi. Kiracıları mutlu eden uygulama sadece bir sene devam etti. Anayasa Mahkemesi bu kararı iptal etti.
KATALONYA: İspanya'da Katalonya Özerk Bölgesi'nin parlamentosu 2020 yılının Eylül ayında kira tavan fiyatı uygulamasına yönelik olarak yasal düzenleme çıkardı. Devlet tarafından belirlenmiş olan bir formülle hesaplanan kira tutarının dışında kira artışlarının da önceki 5 senedeki artış seviyesini geçmemesine karar verildi. Düşük gelirli konut sahipleri de bu yasadan muaf tutuldu.
NEW YORK: Tüm dünyayı etkisi altına alan COVID-19 salgını sebebiyle kiraların ciddi şekilde arttığı ABD'nin New York City kentinde devlet fiyat artışına müdahale etti. 8 milyondan fazla nüfusa sahip kentteki Kira Kuralları Kurulu, 1 milyon TL'lik konut için verilen ücreti bir seneliğine dondurdu. Yaklaşık olarak 2 milyon New Yorkluyu kapsayan söz konusu bu karar 30 Eylül 2021 tarihinde sona erdi.
ÇİN: 2017 yılından bu yana konut spekülasyonu için çeşitli piyasa kısıtlamaları getiriliyor ve Çin'in emlak piyasasını kontrol altında tutmaya çalışılıyor. Çin Şehircilik ve İskân Bakanlığı tarafından önceki gün konut ile ilgili olarak yapılan açıklamada, son zamanlarda sık sık gündeme gelen yıllık kira artışının yüzde 5 ile sınırlandırıldığı belirtildi.
